De Franse ingenieur Maximilian Ringelmann onderzocht in 1913 hoe paarden presteren. Hij kwam tot de conclusie dat de prestatie van twee trekdieren niet dubbel zo hoog is als de prestatie van één enkel paard. Verrast door het resultaat breidde hij zijn onderzoek uit naar mensen. Hij kwam tot de vaststelling dat mannen bij het touwtrekken met zijn drieën maar 85 procent en met zijn achten maar 49 procent van hun individuele trekkracht investeerden.

In het domein van de gedragswetenschappen noemt men dit fenomeen ‘social loafing’ (vrij vertaald: ‘sociaal luilakken’). Het fenomeen treedt op wanneer de individuele prestatie niet meteen zichtbaar is. Eigenlijk is ‘social loafing’ een vorm van onbewust bedrog waaraan we ons allemaal schuldig maken.

Merkwaardig ook is dat de individuele prestatie nooit helemaal tot nul zakt. Waarom dan niet helemaal luilakken? Welnu, omdat een nul-prestatie zou kunnen opvallen; met alle gevolgen van dien; zoals sociale uitsluiting of een slechte reputatie. Mensen hebben nu eenmaal een perfecte neus voor het niveau waarop hun non-prestatie kan worden opgemerkt.

‘Social loafing’ komt niet alleen voor bij lichamelijke prestaties. Het principe geldt onverkort voor mentale prestaties. Ook in vergaderingen bijvoorbeeld of in de schoot van projectteams wordt er dapper aan ‘loafing’ gedaan… Hoe groter de groep of het team, des te kleiner de individuele bijdrage wordt. Tot de prestatie van de groep een benedengrens bereikt waarop de prestatie niet verder daalt.

‘Social loafing’ heeft nog andere merkwaardige effecten. In groepen houden we ons in, ook wat betreft onze verantwoordelijkheid. Men noemt dit ‘diffusie van verantwoordelijkheid’.

Als je ooit in het water sukkelt en moet gered worden, hoop dan vooral dat er geen twintig mensen op de kade staan toe te kijken. De kans dat je gered wordt is vele malen kleiner dan wanneer er één toevallige wandelaar voorbijkomt…
Maar niet alleen verantwoordelijkheid wordt afgeschoven. Om dezelfde reden nemen groepen ook grotere risico’s dan individuen; de zogenaamde ‘risky shift’. Mensen gedragen zich nu eenmaal anders in groep dan alleen. Deze nadelen kunnen worden verminderd door de individuele prestaties zo zichtbaar mogelijk te maken.